نگاهی به واقع‌گرایی احمد محمود/ نادر شهريوري (صدقي) / آگاهی معطوف به درون

اگر تاریخ را به خانه‌ای تشبیه کنیم انسان‌ها تنها آجرهای خانه نیستند، بلکه سازندگان آن نیز هستند. وانگهی خانه برای آنان ساخته شده است، آنها با محیط خانه و خانواده آشنا شده، انس پیدا می‌کنند تا آنکه به‌تدریج با «همسایه‌ها» آشنا می‌شوند. آگاهی از فرد آغاز می‌شود، با همسایه‌ها ادامه یافته و عمق پیدا می‌کند تا آنگاه که به واقعیت اجتماعی پیوند می‌خورد. واقعیت‌ اجتماعی این‌بار دیگر نه در چهاردیواری خانه بلکه در مقیاس وسیع‌تر در «یک شهر» ساخته می‌شود.

شکل‌های زندگی: افسانه ژول ورن / نادر شهریوری (صدقی)

سابقه کلمه «اسطوره» در زبان و ادبیات فارسی بسیار روشن است به این معنی که چنین سابقه‌ای وجود ندارد. در ادبیات ما به جای اسطوره کلمه افسانه آورده شده است اما به لحاظ مفهوم، میان اسطوره و افسانه تفاوتی وجود ندارد. «اسطوره» به‌مثابه موضوعی «سوژه‌محور» در اساس موضوعی انسانی است

صدوپنجاه سالگی پروست پیرشدن و به‌یاد‌آوردن نادر شهريوري (صدقي)

پنه‌لوپه، همسر اولیس، سال‌ها به خاطر همسر خویش وفادار ماند و حاضر به ازدواج مجدد نبود چون خواستگاران او را مجبور کردند که از میان آنها یکی را برگزیند. پنه‌لوپه از آنان خواست تا به او مهلت دهند تا پارچه‌ای را که می‌بافد به پایان برساند

شکل‌های زندگی: انسان در داستان‌های فاکنر / نادر شهریوری (صدقی)

گر استاندال داستان بلند را به آینه‌ای تشبیه می‌کرد که در شاهراهی بزرگ در حرکت است، داستان‌های ویلیام فاکنر را می‌توان به گاری کوچک با تعدادی مسافر تشبیه کرد که در شهری کوچک در جنوب آمریکا سفر می‌کند

درباره ماکسیم گورکی؛ گذر از تیپ به شخصیت / نادر شهريوري (صدقي)

اسکار وایلد، سطحی‌نگری تمام / نادر شهريوري (صدقي)

دوریان‌ گری تصویر جوان زیبا و اشراف‌منشی است که با «سطحی‌نگری» تمام سبکی از زندگی ارائه می‌دهد که در آن «زیبایی» فراسوی نیک و بد قرار می‌گیرد. این رمان نه فقط رمانی ادبی بلکه داستانی فلسفی است که در آن سه مقوله مهم «زیبایی»، «اخلاق» و «زمان» در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر قرار می‌گیرند.

شکل‌‌های زندگی: ضدتئوری‌های سلین / نادر شهريوري (صدقي)

سلین در اول جولای 1961 دیده از جهان فروبست. او را در گورستان مودون به خاک سپردند. بر سنگ قبر او دو نام نوشته شده است: لویی فردینان سلین، دکتر لویی فردینان دتوش. لویی فردینان دتوش اسم واقعی‌اش بود اما او نام مادربزرگش «سلین» را به عنوان نام مستعار برمی‌گزیند

شکل‌های زندگی: زولا چه چیزی را متهم می‌کند؟ / نادر شهريوري (صدقي)

زولا هرگز درباره زولا نمی‌نویسد؛ بلکه به موضوعات مهم‌تری می‌پردازد؛ مانند بازارهای بورس، معادن زغال‌سنگ، فروشگاه‌های بزرگ و وقایعی مانند 1870 در فرانسه و مواردی مشابه. به نظر زولا این موضوعات از نوشتن درباره خود اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا می‌توان با «فاصله» به آنها نگریست.

شکل‌های زندگی: کلود سیمون، وسواس واقعیت / نادر شهریوری (صدقی)

کلود سیمون (2005-1913) دوست داشت نقاش شود. به آکادمی نقاشی رفت و نقاشی آموخت، پس از آن به سفرهای دور و نزدیک پرداخت، در جنگ‌های داخلی اسپانیا مدافع جمهوری‌خواهان شد و با شروع جنگ جهانی دوم به جبهه رفت، خیلی زود اسیر شد و خیلی زود توانست از زندان آلمان‌ها فرار کند

میراث سارتر / نادر شهريوري (صدقي)

سارتر قبل از مرگش به تاریخ پیوسته بود، در ده سال آخر عمرش هر چقدر کمتر می‌نوشت شهرتش بیشتر می‌شد، این به موقعیت نمادین او برمی‌گشت. «نماد» او بیشتر بیانگر دیدگاه سیاسی و فلسفی‌اش بود و این ورای آثار ادبی‌اش قرار می‌گرفت.

شکل‌های زندگی: موراویا و دنیا همان است که هست / نادر شهريوري (صدقي)

نئورئالیسم اگرچه بیشتر سبکی از سینمای بعد از جنگ جهانی دوم و ظهور کارگردانان بزرگی همچون دسیکا، روسلینی و... را به ذهن می‌آورد اما زمینه‌های آن متأثر از رئالیسم ادبی نیز است. این هر دو واقعیت‌های عینی و زندگی روزمره مردم عادی را نمایان می‌ساختند. با‌این‌حال،‌ آنچه ظهور نئورئالیسم را به پدیده‌ای قابل‌تأمل بدل می‌سازد، شرایط شکل‌گیری آن است

شکل‌های زندگی: لوکاچ و پدیده رمان/ نادر شهريوري (صدقي)

«خوشا به سعادت دوران‌هایی که آسمان پرستاره نقشه تمام راه‌های ممکن است! خوشا به سعادت دوران‌هایی که راه‌هایش با نور ستارگان شروع می‌شود! جهان پهناور است اما چون خانه می‌ماند». جملات لوکاچ اشاره به گذشته دارد؛ به دوران‌هایی که زمین و آسمان، سوژه و ابژه در هماهنگی کامل و در یک همبودی به سر می‌برند تا بدان اندازه که انسان در جهان پهناور حس بی‌خانمانی نمی‌کند

شکل‌های زندگی: شصت سال پس از مدیر مدرسه / نادر شهریوری (صدقی)

داستان‌های آل‌احمد با آیرونی* (irony) همراه است، آیرونی شکل‌های گوناگون دارد. آیرونی آل‌احمد ریشخند توأم با طنز و کنایه است. در ادبیات آل‌احمد خواننده شاهد حضور گسترده شخصیت‌های داستانی نه‌چندان متنوع اما پرماجرا است که نقادانه و از جایگاهی بالا به محیط پیرامون خود توجه دارند.

شکل‌های زندگی: ماکیاولی همچون نمایشنامه‌نویس

شهرت ماکیاولی (1469- 1527) به ایده‌های او درباره قدرت و سیاست ارتباط دارد و کمتر کسی او را به‌عنوان نمایشنامه‌نویس می‌شناسد. اما از ماکیاولی چند اثر ادبی در فرم کمدی باقی مانده است که مهم‌ترین‌شان کمدی «ماندراگولا»* است. ماکیاولی این کمدی را در 1518 نوشت که بعدها در رم و فلورانس به نمایش درآمد

شکل‌های زندگی: بلانشو، سارتر و مسئله ادبیات / نادر شهریوری (صدقی)

اگر سخن بالزاک درست باشد که سکوت درباره خویش شرط مطلق آداب‌دانی است، آن‌گاه موریس بلانشو (1907-2002) از آداب‌دان‌ترین پدیده‌های قرن بیستم است. بلانشو به‌رغم زندگی طولانی و تجربه رویدادهای قرن و ارائه نظراتی تأثیرگذار درباره ادبیات، فلسفه و... درباره زندگی خویش مطلقا سکوت می‌کند.* خاموشی بلانشو نه همچون آداب‌دانی بورژوازی فرانسه که بخش

تورگنیف همچون منتقد / نادر شهریوری (صدقی)

به نظر ایوان تورگنیف (1883-1818) انتشار همزمان «دن‌کیشوت» و «هملت» در آغاز قرن هفدهم تصادفی نیست و می‌تواند به رشته‌ای از افکار و معانی دامن زند. جهان از‌راه‌رسیده به‌هنگام ظهور خود، سنت‌های متفاوتی را به همراه آورده بود. این سنت‌ها هر یک با خود، پدیده‌های متفاوتی را به ارمغان آورده بودند. «دن‌کیشوت» سروانتس و «هملت» شکسپیر از جمله پدیده‌های متفاوتی‌اند که تنها در دوران جدید امکان بروز پیدا می‌کنند

شکل‌های زندگی: در ستایش ناتمام‌ماندن

آلن بدیو (١٩٣٧) به تئاتر توجه بیشتری نشان می‌دهد تا به رمان. از نظر او متن تئاتری همواره معلق و ناتمام است و نیازمند اجرای مجدد است. علاقه بدیو به تئاتر یا دقیق‌تر گفته شود آشنایی‌اش با تئاتر به گذشته دور و به ایام نوجوانی‌اش بازمی‌گردد، به زمانی که وی متاثر از نمایش‌نامه‌های مولیر، به ایفای نقش اسکاپن در نمایشی با عنوان «نیرنگ‌های اسکاپن» پرداخته بود. «نیرنگ‌های اسکاپن» از جمله آخرین نمایش‌نامه‌های مولیر است که او آن را در ١٦٧١ به صحنه برده بود

شکل‌های زندگی: رئالیستی‌نوشتن بزرگ علوی و اهمیت سمبل‌ها در آثارش / نادر شهریوری (صدقی)

«زنی در جنگل شیون می‌کند». این عبارت در «گیله‌مرد» تکرار می‌شود و تکرار آن به قدرت و تلقین معنا مي‌افزاید. به‌واسطه این عبارت است که موتور متن به چرخش درمی‌آید و دیگر اجزا را حول خود به انسجام درمی‌آورد. «زنی در جنگل شیون می‌کند»؛ این عبارتی سمبلیک است. سمبلی که می‌تواند به دنیای واقعی معنا دهد و حتی آن را به تکاپو وادارد. «زنی در جنگل شیون می‌کند»؛ این عبارت برای گیله‌مرد معنایی خاص دارد و لحظه‌ای او را به حال خود وانمی‌گذارد.

درباره هرمان هسه و برخی از آثارش / نادر شهریوری (صدقی)

ماریو بارگاس یوسا گفته بود، اگرچه «گرگ بیابانِ» هسه را در ایام نوجوانی‌اش خوانده است، اما نه «گرگ بیابان» و نه دیگر رمان‌های هسه در آن سال‌ها، در ردیف کتاب‌هایی نبود که او به‌عنوان «کتاب‌های ضرور» همواره بالای تخت خود نگه داشته و یا آنها را با خود در کوله‌پشتی‌اش به این‌طرف و آن‌‌طرف برده است

شکل‌های زندگی: به بهانه تجدید انتشار آثاری از سیمون دوبووار

رایموندو فوسکا، شاهزاده ایتالیایی بر شهر کارمونا فرمان‌ می‌راند، اما به‌تدریج درمی‌یابد که حکمرانی بر شهری کوچک او را خشنود نمی‌سازد. بنابراین تصمیم می‌گیرد که قلمروی حکمرانی‌اش را گسترش دهد، زیرا هم ثروت کافی در اختیار دارد و هم سردارانی که در جای‌جای مختلف ایتالیا، ارتش مزدور در اختیارش می‌گذارند

خطای تراژیک؛ شکل‌های زندگی: درباره ژان آنوی و نمایش‌نامه‌‌هایش به بهانه انتشار آثاری از او

تا مدت‌ها آنوی تمایلی به بازنویسی تراژدی‌های یونانی به‌عنوان منبع الهام خود نداشت، اما این تمایل با آغاز جنگ جهانی دوم در وی به وجود آمد. واقعیت سیاسی همواره مناسبتی جدی فراهم می‌آورد. چهار نمایش‌نامه سیاسی آنوی با نام‌های «اریدس» (١٩٤١)، «آنتیگون» (١٩٤٢)، «رومئو و ژانت» (١٩٤٥) و «مده» (١٩٤٦) که حاصل تمایل آنوی به بازخوانی تراژدی گذشته است

شکل‌های زندگی: وقتی زندگی شاعر به شعرش بدل می شود / نادر شهریوری (صدقی)

ولادیمیر مایاکوفسکی (١٨٩٣-١٩٣٠) در سال ١٩١٣ به هنگام بازگشت از ساراتف به مسکو عاشق ماریا دنیسووا می‌شود و برای آنکه عشق خود را به ماریا که در همان کوپه قطار سفر می‌کرد بیان کند، این شعر را برایش می‌سراید: «اگر بخواهید / تن رها می‌کنم / همانند آسمان/ رنگ در رنگ/ اگر می‌خواهید/ حتی از نرم نرم‌تر/ می‌شوم/ مرد/ نه/ ابری شلوارپوش می‌شوم.»١

خنده‌ طلایی جین آستین / شکل‌های زندگی/ نادر شهریوری (صدقی)

«صغیر و کبیر فرض‌تان این است که مرد مجرد پول و پَله‌دار قاعدتا زن می‌خواهد.»١ غرور و تعصب جین آستین با این جمله آغاز می‌شود، اکنون این جمله از معروف‌ترین جملات آغازین ادبیات جهان به شمار می‌رود، جمله‌ای شبیه به موبی‌دیک هرمان ملویل که آن نیز با جمله‌ای ترغیب‌کننده آغاز می‌شود: اسماعیل خطابم کنید! با این تفاوت که جمله آغازین غرور و تعصب در همان حال پیرنگ اصلی رمان را نیز برملا می‌کند.

معنای عمیق روزمره / شکل‌های زندگی: درباره دیکنز

در داستان «دو شهر» دیکنز، جارویس لوری نماینده بانکی مشهور در لندن مأموریت پیدا می‌کند تا به ملاقات دکتر الکساندر مانه که تازه از زندان باستیل آزاد شده برود و او را به لندن بیاورد. او این مأموریت را به همراه لوسی دختر دکتر مانه انجام می‌دهد. آن دو بعد از رسیدن به پاریس نزد دفارژه خدمتکار سابق دکتر مانه که اکنون صاحب رستورانی در پاریس است می‌روند

شکل‌های زندگی: به مناسبت تجدید انتشار «وزن چیزها، فلسفه و زندگی خوب»

تولستوی در یکی از نامه‌هایش، عجیب‌ترین جمله بشری را می‌نویسد: «من کاملا خوشبختم و دیگر چیزی کم ندارم.» «خوشبختیِ» تولستوی به جوانی‌اش بازمی‌گشت، آن هنگام که سرشار از زندگی در جست‌وجوی فلسفه زندگی و یافتن معنایی برای آن برنیامده بود.

منادی دایره / شکل‌های زندگی: درباره ماکس فریش و نمایش‌هایش

شخصیت اصلی نمایش‌نامه «وقتی جنگ پایان یافت» اثر ماکس فریش (١٩٩١-١٩١١) آگنس است. آگنس همسر افسری آلمانی است که بعد از شکست آلمان‌ها از متفقین، همسر خود را در زیرزمین خانه‌اش پنهان می‌کند، بعد از مدتی خانه‌ به دست روس‌ها (قوای متفقین می‌افتد و فرمانده روسی با سربازان خود در آن خانه مستقر می‌شوند.

شکل‌های زندگی: پیتر بروک، سرنوشت و تراژدی / نادر شهریوری (صدقی)

شاه‌لیر در ابتدا پادشاهی با فر و شکوه بود، دخترانش او را ستایش می‌کردند، وزرا و درباریان در رکابش بودند، به هر کجا که قدم می‌گذارد، صدها شوالیه به دنبالش روانه می‌شدند اما به یک‌باره تنها شد با ژستی به جا مانده از گذشته که دیگر با موقعیت جدیدش تطابق نداشت. موقعیتش پادشاهی از قدرت رانده شده بود اما ژستش چنان بود که گویی کماکان پادشاه است.

شکل‌های زندگی: نسبت كالوينو با پسامدرن/ نادر شهریوری (صدقي)

كالوينو بر این باور بود که نباید با افسانه‌ها و اسطوره‌ها بدرفتاری کرد، بلکه باید از آنها به عنوان کلیدی برای فهم جهان و انسان بهره گرفت، خود وی چنین می‌کند. كالوينو اگرچه در توصيف افسانه‌هاي عاميانه بر مهم‌ترين خصلت‌هاي افسانه يعني غیرواقعی‌بودن و حیرت‌انگیزبودنشان تأکید می‌کند

زندگی در جهان کافکایی/ نگاهی به جهان آثار فردریش دورنمات / نادر شهریوری (صدقی)

«تونل» یکی از داستان‌های فریدریش دورنمات است. ماجرای آن به مردی جوان برمی‌گردد که هرروز با قطار به زوریخ می‌رود و سپس به برن بازمی‌گردد. در مسیر همیشگی تونلی وجود دارد که قطار داخل آن می‌شود، مرد جوان تعجب نمی‌کند، چون زمان خارج‌شدن آن را می‌داند.

شکل‌های زندگی: درباره تزوتان تودوروف به‌بهانه درگذشت‌اش / نادر شهریوری (صدقی)

تزوتان تودوروف (٢٠١٧-١٩٣٩) از زنی جوان به نام شارلوت دلبو می‌گوید که در زندانی در پاریس اسیر دست اشغالگران آلمانی بود، او در سلول‌اش تنها بود و حق دسترسی به کتاب نداشت اما به کمک نخی که از رواندازش جدا کرده بود رشته‌ای درست می‌کند و از پنجره پایینی- سلول همبندش- که دسترسی به کتاب داشت،

صدای سخن عشق/ نادر شهریوری (صدقی)

ممکن است عشق ایبسن به «هدا گابلر» مانند عشق فلوبر به «اما بوواری» و عشق تولستوی به «آنا کارنینا» باشد اما معشوق ایبسن از نظر خلق‌وخوی و شخصیت از آن دو متفاوت‌تر است.

آینه‌های متوهم / ژان ژنه و آثارش / نادر شهریوری (صدقی)

سولانژ به خواهرش کلر یک آینه دستی می‌دهد، کلر با خوشحالی خود را در آینه نگاه می‌کند و می‌گوید: «در آینه زیباترم.»١ «آینه» در نمایش‌های ژنه حضوری تعیین‌کننده دارد و نقش بازی می‌کند. در نمایشنامه «بالکن» (١٩٦٠) حداقل در هر پرده از نمایش یک آینه وجود دارد و تعداد آینه‌ها در پرده چهارم سه‌برابر می‌شود.

ضدحمله‌های نابوکوف / نادر شهریوری(صدقی)

ولادیمیر نابوکوف (١٩٧٧-١٨٩٩) علاوه‌بر علاقه‌اش به ادبیات، عاشق پروانه‌ها و شطرنج نیز بود. علاقه‌اش به پروانه‌ها او را به خاطره‌های خوش از کودکی‌اش می‌برد و علاقه‌اش به شطرنج فراتر از علاقه او به یک «بازی» صِرف بود. نابوکوف در بازی شطرنج امکانات بی‌انتهایی می‌دید که موقعیت تدافعی‌اش را در برابر حملات رقیب، مستحکم می‌ساخت.

اورول در انتخاب میان بد و بدتر / نادر شهریوری (صدقی)

جورج اورول نسبت به شرح‌حال‌نویسی بدگمان بود، به‌نظرش شرح‌حال‌نویسان با ارائه تصویری مثبت از خود، واقعیت را بیان نمی‌کنند. به‌نظر اورول تنها به آن شرح‌حال‌نويسی می‌توان اعتماد کرد که موضوع شرم‌آوری را برملا کند.

شکل‌های زندگی: سِوایگ و تأثیرات فرویدی / نادر شهریوری (صدقی)

«بیست‌وچهار ساعت از زندگی یک زن» از اشتفان سِوایگ مانند ديگر نوشته‌هاي او اثری روان‌کاوانه است، ‌بانويي متین و متشخص موسوم به بانو س با دیدن دست‌هاي در حال ارتعاش جوانی در پشت میز بازی پی به موقعیت او می‌برد: جوان در بازی داروندارش را از دست داده و اکنون در آستانه خودکشی است.

شکل‌های زندگی: پابلو نرودا و شعرِ ضدرئالیسم / نادر شهریوری (صدقی)

پابلو نرودا (١٩٧٣-١٩٠٤) به یک تعبیر نه شاعری اهل شیلی، نه شاعرِ آمریکای‌لاتین و نه شاعر «سرزمینی» معین، که شاعرِ زمین است. زمین اسمی مؤنث همچون اسم مادری است که بر فراز همه نام‌ها ایستاده است. شاعر خود را در گستردگی مهر بی‌پایان زمین کوچک می‌بیند و حس می‌کند در نقطه‌ای دور از تاریخ آن قرار گرفته است،

سرزمين درون سرِ من/ درباره خوسه دونوسو نویسنده شیلیايی

«حکومت نظامی» نوشته خوسه دونوسو، نویسنده شیلیایی با این جملات است که آغاز می‌شود. مانونگو ورا خواننده محبوب شیلیایی بعد از کودتای ١٩٧٣ علیه آلنده از شیلی خارج می‌شود و پس از سيزده سال دوری به سانتیاگو بازمی‌گردد و به سوی خانه نرودا در دامنه تپه سن‌کریستوبال می‌رود، او اسیر خاطراتی از گذشته و همین‌طور خاطراتی از نرودا است، شاعری که دوازده روز بعد از سقوط دولت آلنده در ٢٣ سپتامبر ١٩٧٣ می‌میرد.

ایبسن سخن می‌گوید

ممکن است عشق ایبسن به «هدا گابلر» مانند عشق فلوبر به «اما بوواری» و عشق تولستوی به «آنا کارنینا» باشد اما معشوق ایبسن از نظر خلق‌وخوی و شخصیت از آن دو متفاوت‌تر است. معشوقه ایبسن کم‌وبیش شباهتی به «مده‌آ»ی اوریپید دارد. ایبسن «هدا گابلر» را این‌طور معرفی می‌کند: زیبای رنگ‌پرنده، سرد اما مصمم، افراطی و لجوج که به دنبال معنایی در زندگی است، اما بلافاصله می‌گوید که مقصودش از معنا در زندگی نه آرمانی اجتماعی بلکه آرمانی کاملا شخصی است.

مصائب سودمندی ؛ برشت و والتر بنیامین / نادر شهریوری (صدقی)

نمایش «زندگی گالیله» نمونه‌ای از تئاتر «اپیک-دیالکتیکی» است که برشت ارائه می‌دهد. آنچه در وهله اول در این نمایش به چشم می‌خورد شخصیت‌ متناقض گالیله است. متناقض به این معنا که او خود را در قالب ثابت و تغییرناپذیر یک «نام» مثلا «دانشمند» حبس نمی‌کند. اگرچه گالیله دانشمند است

شکل‌های زندگی: ایده‌های پل استر درباره شانس و سرنوشت / نادر شهریوری (صدقی)

حادثه، اتفاق و رویداد، در داستان‌های پل استر اهمیت دارند. اگر پل استر مي‌خواست داستانی درباره آفرینش جهان بنویسد، داستانش را با این جمله کوتاه شروع می‌کرد: «در آغاز تنها یک حادثه بود.» مقصود از حادثه فقدان طرح اولیه برای جهانی است که از نظرش قاعده‌ای ندارد. داستان‌های پل استر با حادثه شروع می‌شوند، با حادثه پیوند می‌خورند و آدم‌های داستانی‌اش به انتظار حادثه می‌مانند

شکل‌های زندگی: چهار صدسال بعد از مرگ شکسپیر / نادر شهریوری (صدقی)

برشت با تأکید بر «درک لحظه» آنچه را در هملت غایب می‌بیند عدم درک لحظه است. مقصود از درک لحظه، لحظه‌ای است که به تاریخ و سیاست گره می‌خورد. به نظر برشت لازم نبود هملت با کشتن عمویش -پادشاه دانمارک- مادرش و سرانجام خودش، دانمارک را که در تخاصم با دولت نروژ به سر می‌برد در بلاتکلیفی سیاسی قرار می‌داد تا در نهایت با خلاء دولت و هرج‌ومرج ناشی از آن تمامیت دانمارک دستخوش خطر جدی قرار گیرد

ناخدای تراژیک / درباره «موبی‌دیک یا نهنگ بحرِ» هرمان ملویل

«صدایم کن اسماعیل». «موبی‌دیکِ» هرمان ملویل با این جمله شروع می‌شود. راوی از خواننده می‌خواهد او را اسماعیل صدا کند. اما اگر اسماعیل نام واقعی راوی است، راوی دیگر چه لازم می‌بیند از همان اولین کلماتِ داستانش از خواننده بخواهد او را اسماعیل صدا کند؟ شاید اسماعیل نام واقعی‌اش نباشد، در این صورت نام واقعی‌اش چیست؟

خواننده رهایی‌یافته/ به مناسبت انتشار کتاب «چگونه ادبیات بخوانیم»

استفان تسوایک شکسپیر را جسارت انگلستانِ گرسنه می‌داند و دیکنز را تجسم انگلستانی می‌داند که دیگر گرسنه نیست بلکه تنها میل به هضم‌کردن دارد، چون می‌خواهد آنچه را قبلا در زمان گرسنگی‌اش به‌دست آورده هضم کند

شکل‌های زندگی: بورخس و «نام گل‌ سرخ» اکو

بورخس گفته بود من هیچ‌گاه کسل نمی‌شوم چون همواره در حال بودن‌ام. «بودن» برای گفت‌وگو با متن‌هایی که اگرچه از گذشته، از زمان‌های دور و نزدیک وجود داشته و دارند اما بازی با آنها هیچ‌وقت به پایان نمی‌رسد. این متن‌ها خودشان را در قالب افسانه‌ها، روایت‌ها و داستان‌ها به نمایش می‌گذارند. پایان‌ناپذیری متن‌ها آن هنگام جالب‌تر می‌شود که گفت‌وگوکننده بورخس باشد.

زندگی المثنی نمی‌خواهد

سوزان سانتاگ در انتخاب سه اندیشمند تأثیرگذار: مارکس، نیچه و فروید، نیچه را برمی‌گزیند. «علیه تفسیر» او بیان همین مسئله است. تفسیر موقعی انجام می‌گیرد که مفسر در یک متن ادبی و یا هنری به‌دنبال «محتوای پنهان» باشد. پیش‌فرض تفسیرکردن مستلزم وجود فاصله میان محتوا و فرم است

ایستادن بیرون زمان / نکاتی درباره اورهان پاموک و کتاب رنگهای دیگر

اُرهان پاموک می‌گوید مردی را تصور کنید که در خیابان پرسه می‌زند؛ «شاید دارد وقت تلف می‌کند که زودتر بر سر قرار نرسد و یا شاید عجله نداشته‌، یک ایستگاه جلوتر از مق صد، از اتوبوس پیاده شده، یا شاید هم فقط این حوالی را قبلا ندیده و برایش جالب است... او غرق در فکر است، اما به دور و برش هم بی‌توجه نیست»

کلاسیک‌ها بازمی‌گردند

ادبیات کلاسیک، ادبیاتی است که چیزی را که می‌خواهد بگوید هرگز تمام نمی‌کند، به‌ همین دلیل جوان و شاداب می‌ماند. کلاسیک‌ها همواره بازمی‌گردند تا جوانی‌شان را تجدید کنند. اکنون هملت بازگشته است. شک‌آوری هملت و تأملات روان‌کاوانه‌اش که در نهایت منتهی به‌تعویق‌انداختن هر اقدامی می‌شود، ریشه در مونتنی دارد

بی‌کارهای پر مشغله! / حسین سناپور و داستانهایش

بعضی از مهم‌ترین شخصیت‌های داستانی حسین سناپور را «آدم‌های بی‌کار اما پرمشغله» تشکیل می‌دهند؛ مثل حسام راوی داستان «دود» که اگرچه بی‌کار اما بسیار پرمشغله است.‌ آن‌قدر پرمشغله که نمی‌داند با این‌همه کار چه کند. «... من که نمی‌دانم سراغ لادن بروم یا رئیس، یا به محل کار مهتاب، یک خرده دیر کنم باید بروم دادگستری»٢ همین بی‌کاری اما پرمشغله‌ بودن را در دیگر داستان سناپور، «لب بر تیغ»، می‌بینیم

شکست در شعر اخوان، شاملو و سپهری / نادر شهریوری (صدقی)

ناپلئون گفته بود در آلمان هشت ‌ماه از سال، زمستان است و چهار ماه دیگر هم تابستان نیست؛ این نظر ناپلئونی را می‌توان دست‌مایه‌ای هرچند نارسا از شعرهای اخوان قرار داد. آن چهار ماهی که تابستان نیست را می‌توان به رومانتیسمی زودگذر تعبیر کرد که در بعضی از شعرهای اخوان به ویژه در شعرهای قبل از کودتا دیده می‌شود

رمان و امر سیاسی

بالزاک گفته بود اگر ماکیاولی می‌خواست رمان بنویسد، صومعه پارم- نام رمانی از استاندال- را می‌نوشت درواقع نیز همین‌طور است، تصوری که ماکیاولی از شهریار دارد شاید مشابه همان تصوری باشد که استاندال از شخصیت‌های داستان‌های خود دارد؛ در این صورت آیا استاندال را می‌توان نویسنده‌ای سیاسی به حساب آورد؟

تراژدی بالزاکی / نادر شهریوری (صدقی)

شاید مادام دوکر کمی بیشتر از ٥٠ سال نداشته باشد اما بانواک او را زنی سالخورده معرفی می‌کند و درباره وترن می‌گوید ٤٠ سالش بیشتر نیست اما وقتی می‌خواهد توصیفش کند می‌گوید: موهای شقیقه‌اش را رنگ می‌کرد و به صورتش چین‌های زودتر از موعد انداخته بود