گفت و شنید نونُو رامُوس با بِئاتْریس براشِر / هنوز چیز نیرومندی در کلمات هست، چیزی از حقیقت

بئاتریس براشِر فیلم‌نامه‌نویس و نویسنده برجسته داستان‌های کوتاه است، ولی بیش از هر چیز به‌خاطر چهار رمان خود شناخته شده، که برخی از معتبرترین جوایز ادبی برزیل را کسب کرده‌اند: جایزه کلاریسی لیسپِکتُور (2009)، جایزه ریُو (2015)، و جایزه سائوپائولو (2016). آثار براشِر به‌خاطر تمرکز دقیق بر صدای راوی، و قدرتِ نهفته‌ای که از همان صفحه اول در خود گِرد می‌آورند، تحسین شده‌اند

نوشتن از دل شرایطی که در آن قرار داشتم، نشأت گرفت / گفت‌وگو با عبدالرزاق گورنا، برنده نوبل ادبیات امسال

گفت‌وگو با یک برگزیده نوبل ذاتا جذاب است؛ خصوصاً با یک نویسنده آفریقایی مقیم اروپا. گورنا از نژادپرستی در اتوبوس‌های بریتانیا، پریتی پتل، سیاستمدار انگلیسی و اینکه چرا کتاب‌ها باید سرگرم‌کننده باشند، می‌گوید.

دویست سال پس از تولد خالق ابله/ سوءتفاهمی به نام داستایفسکی/ نادر شهريوري (صدقي)

اگر داستایفسکی را از درون تجربه نکنیم، هرگز او را تجربه نکرده‌ایم. داستایفسکی از درون شعله می‌کشد، تنها آن هنگام که با خود روبه‌رو می‌شویم، او را در کنار خود می‌یابیم. بسیاری داستایفسکی را محافظه‌کار می‌نامند؛ این تعبیری درست است، بسیاری او را رادیکال می‌دانند؛ این نیز درست است.

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی(9)/ «یاکوبسون» و نظریه‌ی «وجه غالب» در سرگذشت ورتر «گوته»/ جواد اسحاقیان

یکی دیگر از مباحث راهبردی در نقد و نظریه ی ادبی "وجه غالب" Dominant است که "رومن یاکوبسون" Roman Jakobson نخستین بار آن را مطرح کرده و می تواند به عنوان یک رهنمود در تشخیص "انواع ادبی" گره از کار فروبسته ی ما بازکند. فشرده ی آنچه او از آن به "وجه غالب" تعبیر می کند ـ و در مقاله ای با همین عنوان در سال 1935 نوشته است

نگاهی به واقع‌گرایی احمد محمود/ نادر شهريوري (صدقي) / آگاهی معطوف به درون

اگر تاریخ را به خانه‌ای تشبیه کنیم انسان‌ها تنها آجرهای خانه نیستند، بلکه سازندگان آن نیز هستند. وانگهی خانه برای آنان ساخته شده است، آنها با محیط خانه و خانواده آشنا شده، انس پیدا می‌کنند تا آنکه به‌تدریج با «همسایه‌ها» آشنا می‌شوند. آگاهی از فرد آغاز می‌شود، با همسایه‌ها ادامه یافته و عمق پیدا می‌کند تا آنگاه که به واقعیت اجتماعی پیوند می‌خورد. واقعیت‌ اجتماعی این‌بار دیگر نه در چهاردیواری خانه بلکه در مقیاس وسیع‌تر در «یک شهر» ساخته می‌شود.

تأملی در غرب‌زدگی و پیوند آن با خودزندگی‌نامه‌های جلال آل‌احمد / حورا یاوری

انسان با تلاشی پیگیر و بی‌امان جهان را می‌کاود تا صورت جهان را آن‌چنان که از خود جهان است بیابد، اما سرانجام، آن چه همیشه می‌یابد صورت خود اوست. صورتی که اگر چه پرده‌هایی بر آن فروافتاده است، اما هیچ نیست جز تصویر او در آیینه.

کلمه ها و سنگفرش های خیس */ نورالله نصرتی (به مناسبت دهم مهرماه، سالروز تولد اکبر رادی)

می شود به عنوان یک شهروند دوستدار داستان ایرانی، اهل خطه شمال و گیلان زیبا نباشی، اما با زیستن در جهان متن برخی داستان ها، نمایشنامه ها و فیلم های متاثر از تاریخ و جغرافیای آن سامان، آنجا برایت رنگی از آشنایی بر چهره داشته باشد، انگار که مدتی آنجا زیسته ای.

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (8)/ "قطب های استعاره و مَجاز" در گلدسته و فلک و خواهرم و عنکبوت/ جواد اسحاقیان

ما پیش از این، اندکی در باره ی آرای "یاکوبسون" نوشتیم. یکی از مباحث و مقالات راهبردی دیگری که او در طرح و قانونمند سازی آن نقش تعیین کننده ای داشت "قطب های استعاره و مَجاز" بود که در خوانش متون داستانی، سخت به کار ما می آید. اما پیش از این که به دو قطب "استعاره" و "مجاز" بپردازیم، ابتدا باید به این دو آرایه ی ادبی پرداخت تا با داشتن تصویری شفاف از آن دو، بتوانیم به خوانش دو داستان کوتاه در مجموعه ی پنج داستان "جلال آل احمد" بپردازیم.

چخوف و آثارش؛ مجال کوتاهِ جاودانگی / ترجمه پیمان چهرازی

آثار چخوف که غالبا مبهم و دوپهلویند، و در لحظات مختلف شوخ‌، خنده‌دار، بی‌پرده، آزاردهنده، کنایی، مَتَل‌وار، گَزنده، غنایی، بی‌احساس، غریب، پُرشور و اندوه‌بارند، در گستره کلی روان آدمی کند‌وکاو می‌کنند. او از خلال به‌کارگیریِ عناصرِ منحصر‌به‌فرد خود، از قبیل مرور و بازبینی ذهنی، جریان سیال ذهن، اِشراق‌ها و تجلیات ذهنیِ شخصیت‌ها و کنار هم نشاندنِ بدبینی و شوخ‌طبعی، ما را در زندگیِ شخصیت‌های پیچیده خود غرق می‌کند.

شکل‌های زندگی: افسانه ژول ورن / نادر شهریوری (صدقی)

سابقه کلمه «اسطوره» در زبان و ادبیات فارسی بسیار روشن است به این معنی که چنین سابقه‌ای وجود ندارد. در ادبیات ما به جای اسطوره کلمه افسانه آورده شده است اما به لحاظ مفهوم، میان اسطوره و افسانه تفاوتی وجود ندارد. «اسطوره» به‌مثابه موضوعی «سوژه‌محور» در اساس موضوعی انسانی است

چرا هرمان‌ ملویل در میان معاصرانش قدرنادیده ماند؟ / لوئیس مامفرد ؛ ترجمه: پیمان چهرازی

چرا هرمان ملویل برای ما، در قیاس با معاصران‌ خودش، خیلی معنادارتر است؟ ایده‌های او چه‌کاری برای ما کرده و نگرش او چه به ما داده است؟ تغییری که با آثار او روی داده فقط تغییری در سبک نیست که مثلا چیزهایی، از قبیل پیراهن‌های فَنَری که جناب اِدموند کِلارِنس اِستِدمَن و جناب جِیمز راسل لاوِل را به خود مشغول می‌کرد، از مُدافتاده باشد و آنچه ذهن ملویل را به خود مشغول کرده، مثل لحاف‌ها و روتختی‌های کوبیستیِ دهه 1850، به‌وضوح مدرن باشد.

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل هفتم)/ "غریب سازی" و "فورمالیسم روسی" در داستان کنیزو / جواد اسحاقیان

"منیرو روانی پور" داستان کوتاه و خوش ساخت کنیزو را در مهر ماه 1364 نوشته و بارها در نشریات مختلف و آخرین بار در پاییز 1380 در مجموعه ای داستانی به همین نام منتشرکرده است. آنچه در این نوشته می آید، خوانش فورمالیستی این اثر بر پایه ی نظریات "ویکتور شکلوفسکی" و همفکران او است.

سیمای "طالبان" در بادبادک باز "خالد حسینی" با رویکرد "ماتریالیسم فرهنگی" جواد اسحاقیان

اصطلاح "ماتریالیسم فرهنگی" به گونه ای اجتناب ناپذیر اصطلاح مشابهش "ماتریالیسم" را در مارکسیسم به ذهن می آورد. میان این دو نگره البته گونه ای همانندی هست: هر دو نگره مسائل اجتماعی را در بستر تاریخی و پیوند پویای زیر بنا و رو بنای اجتماعی مورد بررسی قرار می دهند اما میان این دو نگرش، تفاوت هایی بنیادین نیز هست

گناه جنوبیِ ویلیام فاکنر / اِوین کایندْلی / ترجمه‌ پیمان چهرازی

فاکنر، چه در مصاحبه‌های فاجعه‌بار و چه در معروف‌ترین رمان‌های خود، در تقلای مواجهه با مسئله‌ نژادپرستی و برتریِ نژاد سفید بود.

صدوپنجاه سالگی پروست پیرشدن و به‌یاد‌آوردن نادر شهريوري (صدقي)

پنه‌لوپه، همسر اولیس، سال‌ها به خاطر همسر خویش وفادار ماند و حاضر به ازدواج مجدد نبود چون خواستگاران او را مجبور کردند که از میان آنها یکی را برگزیند. پنه‌لوپه از آنان خواست تا به او مهلت دهند تا پارچه‌ای را که می‌بافد به پایان برساند

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل ششم) / سویه های «ادبیت» متن در «فورمالیسم» / جواد اسحاقیان

او از فورمالیست ها با عنوان "specifiers" (= تصریح کنندگان) یاد می کند؛ یعنی کسانی که می خواهند محدوده ی کار خود را از "موضوعات علمی" جدا کنند " (ایخن بائوم، 1978، 7). آنان تنها می خواستند سایر مطالعات ادبی را از حوزه ی "ادبیت ادبیات" پاکسازی کنند و یک نظم و هنجار خودمختار و آزادی به آثار ادبی بدهند به گونه ای که ادبیات، شیوه ها و موضوعاتی خاص خود داشته باشد. آنان به همین دانشِ مطالعه ی ادبیات "دانشِ ادبی" می گفتند و با هر گونه آمیزش علوم مختلف و هنجارهای آن ها با "دانش ادبیات" مخالف بودند؛ دانش هایی مثل تاریخ، زندگی نامه نویسی، روان شناسی، فلسفه، زیبایی شناسی، جامعه شناسی، قوم شناسی و جز آن

شکل‌های زندگی: انسان در داستان‌های فاکنر / نادر شهریوری (صدقی)

گر استاندال داستان بلند را به آینه‌ای تشبیه می‌کرد که در شاهراهی بزرگ در حرکت است، داستان‌های ویلیام فاکنر را می‌توان به گاری کوچک با تعدادی مسافر تشبیه کرد که در شهری کوچک در جنوب آمریکا سفر می‌کند

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل پنجم) / دشوار سازی دریافت در «فورمالیسم» / جواد اسحاقیان

طرح مفهوم سنتی تر در مورد رابطه ی میان محتوا و فورم، به این نتیجه گیری می رسید که ادبیات هنگامی متحول می شود که جهان، تغییر کند زیرا فرض بر این بود که ادبیات صرفا ً از اندیشه ها و واقعیاتی سرچشمه می گیرد که بیرون از قلمرو ادبی باشند و به هر حال، انگیزه ای بیرونی داشتند؛ در حالی که به نظر فورمالیست ها، شگردهای ادبی به طور خودمختار و مستقل از عوامل بیرونی و تنها زیر تأثیر خاستگاه های ادبی خودشان به وجود می آیند

کافکا در داستان‌های خفقان‌آور و تنگناهراسانه‌اش راهنمایی برای زندگی در عصر همه‌گیری به دست می‌دهد/ ساموئل ارل

وقتی همه‌گیری شروع شد، خیلی‌ها دوباره یاد طاعون آلبر کامو یا کوری ژوزه ساراماگو افتادند، اما حالا که بیش از یک سال است در موج‌های بی‌پایان سرایت و تشویش و مصیبت گیر افتاده‌ایم، چهرۀ یخ‌زدۀ کافکا بیش‌ازهمه وضعیتمان را نشان می‌دهد. کافکا در تمام عمر به چیزهایی می‌اندیشید که این روزها دغدغۀ ما شده‌اند: حس اسارت در زندانی که درهایش باز است؛ محکومیت به‌خاطر گناهانی که انجام نداده‌ایم؛ و معماهایی که جواب آن‌ها را پیدا نمی‌کنیم. کافکا نویسندۀ دوران قرنطینه است

درباره ماکسیم گورکی؛ گذر از تیپ به شخصیت / نادر شهريوري (صدقي)

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل چهارم) / رویکرد فورمالیستی به ادبیات / جواد اسحاقیان

اصطلاح "فورمالیسم" نخستین بار از جانب مخالفان این جنبش به کار رفت و اینان، این اصطلاح را به معنایی به کار می بردند که خود فورمالیست ها هم آشکارا آن را رد می کردند. "بوریس آیخنباوم" یکی از همین فورمالیست های برجسته می گفت: " واقعا ً دشوار است که به یاد بیاورم که چه کسی این اصطلاح را بر این مکتب گذاشت اما به هر حال، اصطلاح شایسته و مناسبی نبود

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل سوم)/ «ادبیات چیست؟»/ جواد اسحاقیان

گیریم که ما َنفْس نظریه یا اندیشه ی نظری از هر نوعی را تصدیق کنیم، اما سرشت "موضوع" نظریه [ که می خواهد یک متن "ادبی" را موضوع کار خود قرار دهد ] و شیوه هایی را که برای تحلیل آن برمی گزینیم ، همچنان ناگشوده و مبهم باقی می ماند. به راستی وقتی ما از اصطلاحاتی مانند "ادبیات" و "ادبی" استفاده می کنیم، چه مقصودی داریم؟

زنان علی دشتی / محسن حاجی پور

علی دشتی زنی نداشت - نه به اعتبار برگ های سجلی، که به گواه صفحات تاریخ- اما در سه جلد داستانی اش زنانی اختیار کرده همه فتان و فتنه! دل مشغولی اش در سراسر داستان ها، داستان واره ها و ناداستان ها؛ عقده و مسئله «زن» است

نگاهی به اشعار مارگارت اتوود / ترانه جوانبخت

مارگارت اتوود شاعر کانادایی بیشتر از آن که شعر کلاسیک بسراید به نوشتن اشعار مدرن علاقه نشان داده است. اتوود در اشعارش تعداد سطرها را در بخش‌های مختلف تغییر داده است. اشعار او دارای تخیل و تصویر شاعرانه است.