نگاهی به رمان «زیر آفتاب خوش خیال عصر» اثر جیران گاهان

اگرچه که هنوز که هنوز است، به لحاظ کمی تعداد مردان نویسنده در قیاس با زنانی که دست به قلم دارند، بیشتر به نظر می‎رسد، اما از منظری دیگر بی‎اغماض می‎توان گفت که نه تنها به لحاظ کمی بر تعداد زنان نویسنده افزوده شده، بلکه درمجموع  به لحاظ کیفی هم رشد محسوسی در حاصل کار زنان تویسنده می‎توان مشاهده کرد، به ویژه اینکه بخشی از نویسندگان در خور اعتنای نسل جدید از میان همینان برخاسته‎اند و کم نبوده‎اند آثار شاخصی که توسط این دست نویسندگان، در سالهای اخیر به علاقمندان ادبیات داستانی عرضه شده.

جیران گاهان را می‎توان یکی از همین نویسندگان به حساب آورد که در اولین اثرش سیمای نویسنده‎ای خوش آتیه را از خود به نمایش گذاشته است. جیران گاهان از جمله کسانی‎ست که از کارگاه‎های داستان نویسی محمد حسن شهسواری بیرون آمده و کم و کیف کارش نشانمی‎دهد اگر کسی خمیر مایه و استعدادش را داشته باشد، حضور در چنین کارگاه هایی چندان هم بی‎تاثیر نیست و می‎تواند با قرار دادن نویسنده در مسیری درست، از هرز رفتن استعدادش جلوگیری کند و البته هم زودتر به نتیجه برساند، به خصوص اینکه شهسواری با شاگردانی که در این سالها به ادبیات داستانی معرفی کرده، از خود سیمای آموزگار و راهنمای خوبی برای داستان‎نویسان جوان، در اذهان بوجود آورده.

«زیر آفتاب خوش‎خیال عصر» رمانی‎ست کارگاهی که بسیار به قاعده نوشته شده و البته جذاب و خواندنی هم از کار در آمده. و این به قاعده‎گی (رعایت اصول و شیوه های کلاسیک در داستانگویی) را می‎توان در جنبه‎های مختلف در آن دید. از همان لحظه که مخاطب کتاب را باز می‎کند و آغاز به خواندن می‎کند، با شروعی درگیر کننده روبرو می‎شود که اوضاع و احوال شخصیت اصلی رمان را بازگو و سپس شاهد وقوع اتفاقی هستیم که روال طبیعی زندگی این شخصیت را برهم زده و ماجرا آغاز می‎شود و در همین حین، یعنی بیست سی صفحه اول رمان، شخصیت‎های محوری به مخاطب معرفی و اطلاعات لازم، به تناسب داستان به آنها داده می‎شود. تا اینجای کار عمده اتکای نویسنده  به ساختار‎های  کلاسیک داستانگویی‎ست، اما نویسنده از این بضاعت برخوردار است که در حد خود، علیرغم استفاده از این قواعد، روایتی خلاقانه و به روز و البته مدرن کند.

البته آنچه اشاره شد به این معنا نیست که خواننده با اثری ساده که به راحتی خوانده می‎شود روبروست، از قضا برعکس به خصوص در همان آغاز رمان، اگر مخاطب دقیق و با حواس جمع داستان را نخواند، در ارتباط با آن مشکل پیدا می کند. چرا که نویسنده از همان اوایل کتاب با ذهنی کردن روایت و رفت و برگشت که تدارک دیده، شکل مستقیم روایی را می‎شکند و البته عمده این شکست های زمانی و مکانی هم در رمان جا می‎افتد، و اگرچه خوانندن آن را برای مخاطب غیر خرفه ای کمی دشوار می سازد، اما در عین حال روایی آن را عنای بیشتری می دهد.

در واقع جیران گاهان از همان آغاز تکلیف خود را با مخاطب روشن می‎کند که برای چگونه مخاطبی نوشته شدهف بنابراین آن شروع درگیر کننده مورد اشاره، در مورد مخاطبانی که سهل انگارانه کتاب می‎خوانند صدق نمی‎کند.

زیر آفتاب خوش خیال عصر به شیوه سوم شخص محدود و البته با کیفیتی ذهنیف منحصر به دید  شخصیت اصلی رمان روایت می‎شود، و جالب این که در ادامه داستان به روشنی می‎توان دریافت که چقدر این زاویه دید متناسب با مضمون، پرداخت روایی و همچنین نوع نگاه و رویکرد نویسنده به درونمایه رمان انتخاب شده است. مخصوصا اینکه میان نویسنده و متن فاصله‎ای بوجود می‎آورد که با توجه به مضمون اثر و ایده‎های مورد نظر نویسنده کتاب و نوع نگاه فاقد از تعصب و جانبداری او  متناسب از کار در آمده، نکته‎ای که احتمالا اگر از راوی اول شخص برای روایت رمان استفاده شده بود، به این نتیجه ختم نمی شد.

از دیگر ویژگیهای رمان ارائه پرداختی تازه از مضمونی‎ست که به راحتی می‎تواست در دام کلیشه‎هایی بیفتد که بسیار استفاده شده‎اند، اما جیران گاهان هم به لحاظ روایی با ظرافت داستان را به سمت و سوی دیگری می برد و آن قدر از آن فاصله می گیرد تا شباهت آن تنها در حد یک ایده  دور و کمرنگ باشد که  ایده محوری رمان نیز به حساب نمی آید. ماجرای رمان از یک مننظر حکایت دختری‎ست از اقلیت‎های دینی (اینجا یهودی) که به دلیل عشق و ازدواج از دین خود خروج کرده، ایده ای که بسیار مورد ایسفاده شده، اما این بار نویسنده برشی از ماجرا را انتخاب کرده که تا کنون بدین شکل به آن پرداخته نشده است. اول اینکه این رمان مجرای تغییر مذهب برای عشق نیست، این اتفاق در زمانی پیش از شروع رمان افتاده، اما تاثیر آن همچنان بر زندگی شخصیت محوری رمان و جود دارد، و از قضا اینجا طرف به جای رفتن، خیال بازگشت دارد، بازگشتی که نه الزاما قرار باشد به رجعت دینی بینجامد، بلکه شرح رجعت به فرهنگ و باورهایی ست که ریشه در گذشته شخصیت اصلی رمان دارد.

نوشتن رمانی با چنین مضمونی که بسیاری از رخدادهای آن در ارتباط مستقیم با یکسری آداب و باورهای دینی و فرهنگی دارد، از یک منظر نیازمند تحقیقاتی علمی و میدانی ست، نحقیقاتی که انجام و کسب آن یک مسئله و بکار بردن آن در بافت رمان مسئله دیگری ست. شاید این متریال که قرار است در داستان بکار گرفته شوند، می توانست بیش از سطح فعلی مورد استفاده قرار گیرند، اما کم یا زیاد، نویسنده هوشمندی آن را داشته است که به گونه ای پرورده شده این اطلاعات را در تار و پود رمان جای دهد که شکل خام و مستقیم به جهت اطلاع رسانی نداشته باشد، بلکه به عنوان زیربنای داستان به دانسته هایی بدل شوند که از طریق مطالعه رمانی پیرامون این اقلیت دینی به مخاطب انتقال می یابد. جیران گاهان با کار نخست خود نوید از راه رسیدن نویسنده ای خوش قریحه می دهد که در آینده می توان انتظار آثار ÷خته تری را از او داشت.

درباره نویسنده:

جیران گاهان متولد ۱۳۶۴، فارغ التحصیل کارشناسی علوم کامپیوتر، دانشجوی کار شناسی ارشد مطالعات فرهنگی در هند، داستان نویسی را با شرگت در کلاس های محمد حسن شهسواری آغاز کرده و «زیر آفتاب خوش خیال عصر» اولین رمان اوست.