این مقاله را به اشتراک بگذارید
حضور سی و یک فیلم در بخش مسابقه سی و دومین جشنواره فیلم فجر، جشنواره امسال را به یکی از شلوغ‌ترین دوره‌های همه این سال‌ها تبدیل کرده است. نکته بارز جشنواره امسال حضور پرتعداد فیلمسازان از نسل‌ها و طیف‌های مختلف است. اتفاقی که آن را می‌توان حاصل تغییر دولت و عوض شدن مدیران سینمایی دانست.
آنچه پیش رو دارید مروری است گذرا بر همه فیلم‌های حاضر در بخش مسباقه سینمای ایران.
بهروز افخمی پس از سال‌ها با یک کمدی به جشنواره فجر آمده است. «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» می‌تواند حکم بازگشت افخمی به سینمای داستان‌گوی حرفه‌ای را داشته باشد. فیلمی که نقش‌های اصلی‌اش را مهدی فخیم‌زاده و گوهر خیراندیش بازی کرده‌اند و موضوع فیلم ارتباط با سینما نیز دارد. افخمی قبلاً «روز فرشته» و «سن پطرزبورگ» را در زمینه سینمای کمدی ساخته و ظاهراً فیلم تازه این کارگردان اثری پخته‌تر و قابل توجه‌تر از کار درآمده است. به خصوص اینکه در «روز فرشته» افخمی با توجه به کناره‌گیری شهریار بحرانی ناچار شد کارگردانی این فیلم را بپذیرد و «سن پطرزبورگ» نیز با تدوینی که موردپسند افخمی نبود روانه اکران شد. «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» جز تصادفی که در میانه‌های فیلمبرداری پیش آمده، حاشیه دیگری نداشت و با حضور جمال ساداتیان در مقام تهیه‌کننده، افخمی با فراغ بال فیلم دلخواهش را کارگردانی کرده است.
حمید نعمت‌ا… با اولین ساخته‌اش «بوتیک» نشان داد که فیلمسازی خوش ذوق و با آتیه است. هر چند در یک دهه اخیر و پس از موفقیت «بوتیک»، او تنها ۲ فیلم را کارگردانی کرده است. «بی‌پولی» کمدی متفاوتی بود و حالا «آرایش غلیظ» قرار است تصویر تازه‌ای از سازنده‌اش را نمایان کند. فیلم سوژه‌ای عجیب دارد و مطابق معمول باید منتظر نمایش جزئیاتی باشیم که کمتر در فیلم‌های ایرانی مشاهده‌اش می‌کنیم. ظاهراً حامد بهداد در «آرایش غلیظ» بازی متفاوتی ارائه کرده است و نعمت‌ا… کوشیده تا پرداخت مناسبی از سوژه‌ای ارائه کند که سینمای ایران تاکنون به آن نپرداخته است.
داریوش مهرجویی همیشه فیلمساز بزرگی بوده. از زمان «گاو» در سال ۴۸ تا دوران پس از انقلاب، مهرجویی جایگاهی بلند بالا در سینمای ایران داشته است. کارگردانی که تعدادی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران با نامش پیوند خورده و امسال با «اشباح» در جشنواره فجر حضور دارد. هر فیلم مهرجویی تجربه‌ای تازه در کارنامه این کارگردان برجسته محسوب می‌شود و مهرجویی نشان داده علاقه‌ای به تکرار تجربه‌های قبلی‌اش ندارد. مهتاب کرامتی، حسن معجونی و امیرعلی دانایی بازیگران اصلی «اشباح» هستند و جهانگیر کوثری تهیه‌کننده این اثر سینمایی بوده است. «اشباح» به پشتوانه کارنامه درخشان مهرجویی یکی از مهمترین فیلم‌های حاضر در جشنواره امسال است.
رضا میرکریمی یکی از فیلمسازانی است که همیشه با فیلم تازه‌اش مخاطبان سینما را غافلگیر می‌کند. فیلمسازی که معمولاً راه‌های سختی را برای فیلمسازی انتخاب می‌کند. او در فیلم تازه‌اش «امروز» ۲ کاراکتر محوری دارد. راننده تاکسی‌ای که مردی بسیار کم حرف است و زن جوانی که دچار مشکلی جدی شده است. میرکریمی در فیلم‌های قبلی‌اش نشان داده که به روایت در فیلم داستانی به گونه‌ای متفاوت می‌اندیشد و در «امروز» فیلمنامه را با شادمهر راستین نوشته که پیش از این در «به همین سادگی» با یکدیگر همکاری کرده بودند. یکی از شاخصه‌های فیلم «امروز» حضور یک پرستویی متفاوت در آن است بازیگری که ظاهراً در فیلم میرکریمی قابلیت‌های تازه‌ای را از خود نمایان کرده است.
راه یافتن «انارهای نارس» به عنوان اولین تجربه بلند سینمایی سازنده‌اش نشان دهنده این نکته است که باید با فیلمی قابل توجه مواجه شویم. از ۶۰ فیلم اولی که فرم اول شرکت در جشنواره را پر کردند و حدود ۵۰ فیلمی که هیأت انتخاب تماشایشان کردند، ۱۰ فیلم به مسابقه فیلم‌های اول راه یافتند و تنها ۲ فیلم در مسابقه سینمای ایران حضور دارند. یکی از این دو فیلم اول، «انارهای نارس» است. انتظار می‌رود «انارهای نارس»یکی از پدیده‌های جشنواره امسال باشد. ضمن اینکه باید منتظر بازی‌های متفاوت پژمان بازغی، آنا نعمتی و قطب‌الدین صادقی نیز در این فیلم بود. «انارهای نارس» بی سر و صدا به جشنواره آمد ولی شاید در روزهای آتی سر و صدای زیادی را به پا کند!
فیلم‌های قبلی مهدی رحمانی تا یک قدمی تبدیل شدن به اثری تأثیرگذار پیش می‌رفتند و در گام آخر کم می‌آوردند. ولی هم در فیلم «دیگری» و هم در «پنهان» می‌شد نشانه‌هایی از ظهور استعدادی تازه در عرصه فیلمسازی را حس کرد. «برف» سومین ساخته مهدی رحمانی به شهادت آنها که آن را دیده‌اند بهترین فیلم این کارگردان و یکی از آثار قابل تأمل حاضر در جشنواره امسال است. فیلمی واقع‌گرا که کل وقایع آن در چند ساعت می‌گذرد و رحمانی به سختی آن را به ثمر رسانده. محمدرضا غفاری، مینا ساداتی و افشین هاشمی از جمله بازیگران فیلم «برف» هستند و حسین مهکام نیز فیلمنامه «برف» را نوشته است و احتمالاً باید منتظر تبلور استعداد و قریحه فیلمسازی مهدی رحمانی در سومین فیلم بلندش باشیم.
«بیگانه» ساخته بهرام توکلی برداشت آزادی از نمایشنامه «تراموایی به نام هوس» نوشته تنسی ویلیامز است که الیا کازان بر اساس آن فیلمی درخشان با بازی مارلون براندو و ویویان لی ساخته است. ضمن اینکه وودی آلن نیز در فیلم تازه‌اش برداشتی آزاد از این نمایشنامه ارائه کرده است. همه اینها می‌تواند دشواری‌های کار بهرام توکلی را در «بیگانه» نمایان کند. هر چند سابقه این کارگردان این امیدواری را ایجاد می‌کند که «بیگانه» یکی از بهترین فیلم‌های جشنواره امسال باشد. بهرام توکلی بین فیلمسازان نسل تازه، بیشترین محبوبیت را میان منتقدان داشته و کیفیت فیلم‌هایش نشان دهنده این نکته است که این محبوبیت بی دلیل به دست نیامده است.
کیومرث پوراحمد از جمله فیلمسازانی است که مغضوب مدیریت قبلی سینما بود و به همین دلیل در سال‌های اخیر موفق به ساخت هیچ فیلمی نشد. آخرین فیلم پوراحمد که در دوره جعفری جلوه ساخته شده بود، «اتوبوس شب» بود که اثری در حوزه سینمای دفاع مقدس به شمار می‌آمد و حالا «پنجاه قدم آخر» فیلم تازه پوراحمد نیز مرتبط با جنگ است. جدای از حضور کیومرث پوراحمد به عنوان فیلمسازی توانا باید رو حبیب احمدزاده به عنوان نویسنده دفاع مقدس نیز حساب ویژه‌ای در این پروژه سینمایی باز کرد. فیلم پوراحمد درباره جوانی است که برای انجام یک مأموریت به خاک دشمن می‌رود و بعد دچار مشکلاتی می‌شود. بابک حمیدیان که از بازیگران پروژه جشنواره امسال است بازیگر اصلی «پنجاه قدم آخر» است.
سامان سالور با «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» نشان داد که فیلمسازی خوش قریحه است. در ادامه اما سالور فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشت. کارگردانی که فیلم‌هایش در جشنواره‌های جهانی متعددی حضور یافت در داخل خیلی با روی خوش مواجه نشد. «سیزده ۵۹» حاصل تلاش سالور برای فعالیت در سینمای جریان اصلی بود که خیلی موفقیت‌آمیز از کار درنیامد. «تمشک» فیلم تازه این کارگردان با عواملی حرفه‌ای و شاخص در پشت و جلوی دوربین و موضوعی چالش برانگیز می‌تواند یکی از گزینه‌های جذاب جشنواره امسال باشد.
امسال برای آنها که مدت‌هاست منتظر فیلمی تأثیرگذار و خوب از حاتمی‌کیا هستند سال ویژه‌ای است از همان روزهایی که اعلام شد حاتمی‌کیا به سینمای دفاع مقدس بازگشته و قرار است «چ» را بسازد تا امروز که فیلم به جشنواره رسیده نزدیک به ۲ سال می‌گذرد و در همه این روزها همه امیدوار بوده‌اند کارگردان «آژانس شیشه‌ای» باز هم فیلم جذاب و تأثیر گذاری ساخته باشد. «چ» که به واسطه اختلاف‌های عرب نیا با کارگردان و تهیه‌کننده حاشیه‌هایی نیز آفرید یکی از مهمترین فیلم‌های حاضر در جشنواره امسال است. حاتمی‌کیا همواره فیلمساز مهمی بوده و هر فیلم او به صورت بالقوه می‌تواند یک اتفاق مهم سینمایی باشد. همه امیدوارند «چ» نقطه پایانی بر ناکامی‌های حاتمی‌کیا باشد.
مصطفی کیایی با کمدی جنگی «ضد گلوله» به فیلمسازی قابل اعتنا تبدیل شد. این کارگردان جوان در «ضد گلوله» نشان داد که به تعریف درست داستان بیش از هر چیز دیگر اهمیت می‌دهد. «خط ویژه» سومین ساخته این کارگردان است که یک درام اجتماعی است و گفته می‌شود در آن اشاراتی به وقایع سیاسی ـ اجتماعی روز نیز به چشم می‌خورد. «خط ویژه» به تهیه‌کنندگی مسعود جعفری جوزانی ساخته شده و ترکیب بازیگران جالب توجهی نیز دارد. این ساخته مصطفی کیایی از معدود فیلم‌های حاضر در جشنواره امسال است که از همین الان می‌توان به گیشه پررونقش در اکران سال آینده خوشبین بود.
فریدون جیرانی نیز با «خواب زده‌ها» دیگر فیلم امید بخش گیشه سال آینده را به جشنواره فجر آورده. جیرانی پس از ملودرام جنجالی «من مادر هستم» سراغ کمدی عاشقانه «خواب زده‌ها» رفت. فیلمی که به گفته سازنده‌اش در روال کمدی رمانتیک «صورتی» قرار می‌‌‌گیرد. جیرانی یکی از حرفه‌ای ترین فیلمسازان حاضر در جشنواره امسال است کارگردانی که فیلم‌هایش همیشه بحث‌انگیز هستند. او در این سال‌ها تکلیفش را با خودش هم روشن کرده و برای تماشاگر گسترده فیلم می‌سازد. شاید به همین دلیل بود که جیرانی خیلی متمایل به حضور «خواب زده‌ها» در جشنواره نبود و این فیلم با اصرار تهیه‌کننده‌اش به فجر سی و دوم آمد.
پس از کمدی متفاوت «خوابم می‌آد» رضا عطاران برای دومین اثر سینمایی‌اش سراغ یک تجربه تازه و جمع و جور رفت. ایرانی‌هایی که امسال جشنواره کن رفته بودند عطاران و گروه جمع و جورش را می‌دیدند که در حال ضبط پلان‌های فیلم تازه‌اش است. در «رد کارپت» ظاهراً فقط عطاران چهره شناخته شده‌ای است ولی گفته می‌شود این فیلم با حضور استیون اسپیلبرگ و تعدادی از بازیگران هالیوودی می‌تواند لقب پرستاره‌ترین فیلم جشنواره را از آن خود کند.
«رستاخیز» را نیز می‌توان یکی از مهمترین فیلم‌های حاضر در جشنواره امسال دانست. احمدرضا درویش سال‌های روی پروژه عظیم «رستاخیز» کار کرد و حالا علاقه‌مندان سینمای ایران چشم انتظار فیلم فاخر این کارگردان شاخص هستند. «رستاخیز» فیلمی پربازیگر است و درویش در این اثر سینمایی از تعدادی از برجسته‌ترین فن سالاران سینمای جهان بهره گرفته است. فیلمی که به ماجرای عاشورا می‌پردازد و همه امیدوارند پس از «روز واقعه» سینمای ایران چند گام به پیش در زمینه تولید فیلم‌های تاریخی ـ مذهبی برداشته باشد. پیشینه درویش می‌گوید «رستاخیز» می‌تواند چنین توقعی را برآورده کند.
پس از ملودرام موقر و تأثیرگذار «یکی می‌خواد باهات حرف بزنه»، منوچهر هادی سراغ فیلمنامه «زندگی جای دیگری است» رفت. استقبال منتقدان از فیلم قبلی هادی باعث شده تا انتظارها از این کارگردان جوان بالا برود. حضور حامد بهداد، نیکی کریمی، پارسا پیروزفر و یکتا ناصر «زندگی جای دیگری است» را به یکی از پربازیگرترین فیلم‌های حاضر در جشنواره تبدیل کرده است. ظاهراً فیلم تازه هادی درامی معناگراست و به ماجرای فردی می‌پردازد که بهیار بیمارستان است و در چالش با مرگ قرار گرفته است.
«شهابی از جنس نور» که راه‌یابی‌اش به بخش مسابقه کمی غیرمنتظره بود از جمله تولیدات فاخر مدیریت سابق سینماست که توسط محمدرضا اسلاملو ساخته شده است. این فیلم در لبنان جلوی دوربین رفته و ظاهراً با سرمایه ۳ میلیارد تومانی ساخته شده است. محمدرضا اسلاملو کارگردان «شهابی از جنس نور» در اواخر دهه ۶۰ فیلم عرفانی «باغ سید» را جلوی دوربین برده بود و در سال‌های اخیر بیشتر در حوزه سینمای مستند فعالیت کرده است.
نرگس آبیار در دومین ساخته بلند سینمایی‌اش سراغ موضوعی رفته که معمولاً فیلمسازان زن از پرداختن به آن پرهیز می‌کنند. «شیار ۱۴۳» در ژانر دفاع مقدس ساخته شده و به لحاظ تولید فیلم دشواری بوده است. کسانی که «شیار ۱۴۳» را دیده‌اند می‌گویند این کارگردان جوان نسبت به فیلم اولش پیشرفت قابل توجهی داشته و بازی مریلا زارعی یکی از بهترین حضورهای سینمایی این بازیگر در این سالهاست.
علی عصمتی زمانی فیلم «شیفتگی» را بدون سر و صدا فیلمبرداری کرد و می‌توان گفت او این فیلم را تقریباً یک تنه ساخته است. «شیفتگی» تنها فیلم حاضر در جشنواره امسال است که فیلمساز علاوه بر کارگردانی، تهیه‌کننده، فیلمنامه‌نویس، طراح، تدوین‌گر و حتی فیلمبردار نیز بوده است. گفته می‌شود «شیفتگی» یکی از آثار متفاوت حاضر در جشنواره امسال است.
کمال تبریزی نیز جزو فیلمسازانی است که امسال با فیلم دلخواهش به جشنواره آمده است. «طبقه حساس» کمدی تازه کمال تبریزی است یکی از پرکارترین فیلمسازان سینمای ایران در این سال‌ها که فیلم‌هایش به ندرت اکران عمومی شده است. «طبقه حساس» شاید مهمترین کمدی حاضر در جشنواره باشد.
«عصبانی نیستم» نیز نمودی از حضور نسل جوان سینمای ایران در جشنواره امسال است. رضا درمیشیان به عنوان کارگردان خوش فکر سینمای مستقل ایران سراغ موضوعی اجتماعی رفته و گفته می‌شود «عصبانی نیستم» از «بغض» تجربه اول این کارگردان نیز فیلم بهتری از کار درآمده است. «عصبانی نیستم» همزمان با فجر در برلین نیز به نمایش درمی‌آید.
عباس رافعی در «فصل فراموشی فریبا» سراغ موضوعی ملتهب رفته است. می‌توان گفت این فیلمساز بی‌حاشیه متفاوت‌ترین فیلمش را به جشنواره فجر آورده است.
رخشان بنی‌اعتماد دیگر کارگردان شاخص حاضر در جشنواره امسال است که با «قصه‌ها»به فجر آمده است. فیلمی اپیزودیک که از مهمترین آثار سینمایی اجتماعی در جشنواره امسال به شمار می‌آید. بنی‌اعتماد در «قصه‌ها» سراغ شخصیت‌های فیلم‌های قبلی‌اش رفته و سرنوشت آنها را پی گرفته است.
در حوزه سینمای اجتماعی باید به فیلم «کلاشینکف» نیز اشاره کرد سعید سهیلی پس از فیلم جنجالی «گشت ارشاد» باز هم سراغ موضوعی ملتهب رفته است. گفته می‌شود «کلاشینکف» بهترین فیلم سازنده‌اش است. فیلمی که موضوع جالب توجهی دارد و اگر پرداخت بصری خوبی هم داشته باشد می‌تواند از آثار مهم امسال باشد.
«گنجشگک اشی مشی» از معدود فیلم‌های سینمای کودک است که به جشنواره امسال راه یافته. فیلمی ۳ اپیزودی که توسط ۳ کارگردان ساخته شده است. «گنجشگک اشی مشی» بیش از این در جشنواره اصفهان به نمایش درآمده است.
مسعود کیمیایی «متروپل» پس از ۳ سال دوری به جشنواره فجر آمده است. او که در آخرین حضورش در جشنواره با فیلم «جرم» مورد استقبال گسترده‌ای قرار گرفته بود این بار هم با فیلم تازه‌اش یکی از نام‌های بزرگ فجر سی و دوم است. درباره اهمیت سینمای کیمیایی نکته‌ای نماند که قبلاً گفته نشده باشد. کیمیایی که خیلی‌ها او را مهمترین کارگردان سینمای ایران می‌دانند. در «متروپل» سراغ موضوع جالب توجهی رفته است. ابتدا اینکه او در این فیلم برای اولین بار یک زن را به عنوان کاراکتر محوری فیلمش انتخاب کرده و نکته دیگر رویکرد کیمیایی به سینماست که با انتخاب سینمای قدیمی متروپل در خیابان لاله‌زار مفهومی جالب توجه یافته است. «متروپل» فیلم عشق سینماهایی است که همچنان سینما را با اسطوره‌های فراموش نشدنی کلاسیکش دوست دارند.
«مردن به وقت شهریور» پس از فیلم امیدوارکننده «به خاطر پونه» می‌تواند سکوی پرتاب هاتف علیمردانی قلمداد شود. فیلمی در ادامه ساخته قبلی سازنده‌اش که البته این بار روایت سر راست‌تری دارد و داستان در آن به شیوه‌ای کلاسیک روایت می‌شود.
محمدمهدی عسگرپور نیز با «مهمان داریم» به جشنواره امسال آمده است. به عنوان محصول حوزه هنری و به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی و با بازی پرویز پرستویی «مهمان داریم» اثری معناگراست که در آن مرز واقعیت و رویا درنوردیده شده است.
مسعود ده‌نمکی همواره با فیلم‌هایش رونق بخش جشنواره و اکران بوده است. «معراجی‌ها» فیلم تازه این کارگردان در آخرین لحظات به جشنواره رسید. فیلمی که انتظار می‌رود مثل ساخته‌های قبلی سازنده‌اش جنجالی از کار درآید. با حضور «معراجی‌ها» رقابت برای انتخاب بهترین فیلم از نگاه تماشاگران نیز جذاب و نفس‌گیر می‌شود.
«دلتنگی‌های عاشقانه» ساخته رضا اعظمیان نیز دیگر فیلمی است که در لحظات آخر به فهرست مسابقه اضافه شد. این فیلم که از حضور در جشنواره پارسال بازماند و امسال به فجر آمد اثری عاشقانه با پس زمینه دفاع مقدس است.
«همه چیز برای فروش» نیز سال گذشته به دفتر جشنواره ارائه شد ولی مدیران سینمایی سابق به دلیل تلخی مضمون، فیلم امیرحسین ثقفی را کنار گذاشتند. کارگردان جوان سینمای ایران که با فیلم اولش نشان داد استعداد فیلمسازی دارد حالا در دومین فیلم خود نشان می‌دهد می‌تواند چهره‌ای امید بخش در سینمای اجتماعی ایران باشد.
بانی فیلم – مد و مه – ۱۳۹۲